و لله یسجد ما فى السموات و ما فى الارض من دابة و الملئکة و هم لایستکبرون .

هر چه در آسمان و زمین از فرشتگان و جنبندگان است خدا را سجده مى کنند و تکبر نمى ورزند.

 حقیقت سجده ، نهایت خضوع و تواضع و پرستش است ، و آن سجده معمولى ما که بر هفت عضو انجام مى دهیم مصداقى از این مفهوم

عام است ، و منحصر به آن نیست. و از آنجا که همه موجودات و مخلوقات خدا، در جهان تکوین و آفرینش ، تسلیم قوانین عمومى عالم

هستى مى باشند، و از مسیر این قوانین منحرف نمیشوند و این قوانین همگى از ناحیه خدا است پس در حقیقت همه در پیشگاه او سجده

مى کنند، همه بیانگر عظمت علم و قدرت او هستند همه نشانه بزرگى و بینیازى او مى باشند و بالاخره همه دلیل بر ذات مقدس ‍ اویند.

دابه به معنى موجودات جنبنده است ، و از آن مفهوم حیات و زندگى نیز استفاده مى شود، و اینکه آیه فوق مى گوید تمام جنبندگانى که در

آسمان و زمین هستند براى خدا سجده مى کنند از آن استفاده مى کنیم که موجودات زنده مخصوص به کره زمین نیست ، بلکه در کرات

آسمانى نیز موجودات زنده و جنبنده اى وجود دارد.

گرچه بعضى احتمال داده اند که کلمه من دابة تنها قید براى ما فى الارض باشد یعنى تنها از جنبندگان زمین سخن مى گوید، ولى بسیار

بعید به نظر مى رسد.درست است که سجده و خضوع و تواضع تکوینى منحصر به موجودات زنده و جنبنده نیست ، ولى از آنجا که اینها

اسرار و شگفتیهاى بیشترى از آفرینش را از خود نشان مى دهند انگشت روى اینها گذاشته شده است.

و از آنجا که مفهوم آیه هم انسانهاى عاقل و با ایمان و فرشتگان را شامل مى شود و هم حیوانات و جانداران دیگر، کلمه سجده ، در معنى عام خود که هم شامل سجده اختیارى و تشریعى مى شود و هم سجده تکوینى و اضطرارى ، استعمال شده است.

و اما اینکه در آیه فوق ، ملائکه بطور جداگانه ذکر شده ، به خاطر آنست دابه تنها به جنبندگانى گفته مى شود که جسمانى هستند، و اگر فرشتگان رفت
و آمدى دارند و حضور و غیابى ، نه به معنى جسمانى و مادى است تا در مفهوم دابه داخل گردند.

در حدیثى از پیامبر (صلى الله علیه و آله و سلم ) مى خوانیم : خداوند فرشتگانى دارد که از آغاز آفرینش آنها تا روز رستاخیز براى خدا سجده مى کنند و در آن روز سر از سجده بر مى دارند و مى گویند ما عبدناک حق عبادک : ما حق عبادت ترا انجام ندادیم!

جمله و هم لا یستکبرون  اشاره به وضع حال فرشتگان است ، که آنها در خضوع و سجده در پیشگاه حق کمترین استکبار به خود راه

نمى دهند. لذا بلافاصله بعد از آن به دو قسمت از صفات آنها که تاکیدى است بر نفى استکبار اشاره کرده مى گوید:

آنها از مخالفت پروردگارشان که حاکم بر آنها است مى ترسند یخافون ربهم من فوقهم.

منبع :تفسیر نمونه والمیزان