(و لله یسجد من فى السموات و الارض طوعا و کرها و ظلالهم بالغدو و الاصال ).

1 - منظور از سجده موجودات چیست - سجده در این گونه موارد به معنى خضوع و نهایت تواضع و تسلیم است ، یعنى همه

فرشتگان و انسانها و همه صاحبان عقل و اندیشه براى خدا متواضعند و در برابر فرمان او خاضع مى باشند، منتهى گروهى سجده و

خضوعشان تنها جنبه تکوینى دارد، یعنى در برابر قوانین عالم هستى و آفرینش خاضعند، ولى گروهى علاوه بر سجود تکوینى

سجود تشریعى نیز دارند یعنى با میل و اراده خود در برابر خداوند سجده مى کنند، مثلا همین که مى بینیم جسم و جان آنها

تسلیم قوانین حیات و مرگ و نمو و رشد و سلامت و بیمارى و مانند آن است این حالت تسلیم و خضوع در برابر قوانین آفرینش در

حقیقت یک نوع سجود تکوینى از ناحیه آنها است .

2 - تعبیر به طوعا و کرها ممکن است اشاره به این باشد که مؤ منان از روى میل و رغبت در پیشگاه پروردگار به سجده مى افتند و

خضوع مى کنند، اما غیر مؤ منان هر چند حاضر به چنین سجده اى نیستند تمام ذرات وجودشان از نظر قوانین آفرینش تسلیم فرمان

خدا است چه بخواهند و چه نخواهند.

این احتمال نیز در تفسیر طوعا و کرها داده شده است که منظور از طوعا جریاناتى از جهان آفرینش ‍ است که موافق میل فطرى و

طبیعى یک موجود است (مانند میل طبیعى موجود زنده براى زنده ماندن ) و منظور از کرها تمایلى است که از خارج تحمیل بر یک

موجود مى شود مانند مرگ یک موجود زنده بر اثر هجوم میکربها و یا عوامل دیگر.

3 - ظلال  جمع ظل  به معنى سایه است ، ذکر این کلمه در آیه فوق نشان مى دهد که منظور از سجود تنها سجود تشریعى نیست

، زیرا سایه هاى موجودات از خود اراده و اختیارى ندارند، بلکه تسلیم قوانین تابش نور مى باشند، و بنابراین سجده آنها، تکوینى ،

یعنى تسلیم در مقابل قوانین خلقت است .

البته ذکر کلمه ظلال  (سایه ها) دلیل بر این نیست که همه آنها که در آسمان و زمین هستند، وجودشان مادى است و داراى سایه

اند، بلکه تنها اشاره به آن دسته از موجوداتى است که سایه دارند

به هر حال سایه گر چه یک امر عدمى بیش نیست که همان فقدان نور است ولى چون از هر طرف ، وجود نور آن را احاطه کرده ، براى

خود موجودیت و آثارى دارد، و تصریح به این کلمه در آیه فوق شاید براى تاکید است که حتى سایه هاى موجودات هم در پیشگاه

خداوند خاضعند.

گر چه سجده و خضوع موجودات عالم هستى در برابر فرمان خدا مخصوص صبح و عصر نیست بلکه همیشگى و در همه ساعات

است ، ولى ذکر این دو موقع یا به عنوان کنایه از دوام این موضوع است 

با مراجعه به آیات قرآن، روشن مى‏گردد که همه موجودات جهان، سه وظیفه خطیر خود را در برابر خداوند بزرگ انجام مى‏دهند که عبارتند از:
1. همه موجودات جهان، خدا را «تسبیح» مى‏گویند؛
2. سراسر هستى خدا را «حمد و ثنا» مى‏گوید؛
3. تمام موجودات جهان براى خدا «سجده» مى‏کنند.
قرآن هر سه مطلب را یعنى «تسبیح» و «حمد» و «سجده» را براى هر موجودى ثابت مى‏نماید و فرق هر یک از دیگرى کاملا روشن است:
تسبیح خدا این است که او را از هر عیب و نقص پیراسته سازیم و وجود او را از هر عیبى منزه و مبرا بدانیم.

مقصود از حمد خدا این است که خدا را در برابر صفات کمال و جمال و روش‏هاى نیکوى او به بندگان خویش، بستاییم و در حقیقت تفاوت «حمد» با «تسبیح» در این‏جاست که در تسبیح، نظر به پیراستگى خداوند از عیب و نقص است و بازگشت آن به توصیف خدا

با صفات سلبى او مى‏باشد؛ ولى هدف در «حمد» توصیف خدا، با صفات ثبوتى و افعال نیکوى او و انگیزه ستایش، وجود همان کمالات نامحدود است خواه این کمال جزو ذات او باشند؛ مانند علم و قدرت بى‏پایان وى یا از افعال او به شمار روند؛ مانند رأفت و رحمت گسترده وى بر بندگان خویش.
در برابر این دو، حقیقت سومى نیز به نام «سجود» هست و مقصود از سجده براى خداوند این است که هر موجودى در مقابل عظمت بى پایان او ابراز تذلل و کوچکى مى‏نماید. بنابراین هر یک از این عناوین سه گانه براى خود حقیقت و واقعیتى دارد که از دیگرى جداست

منبع تفسیر نمونه     

قرآن و اسرار آفرینش(چرا پرستش ،مخصوص خداست؟  )آیت الله جعفر سبحانی